همه چیز در مورد تومور مارکر ها و کاربرد آن ها

تومور (Tumor) اصطلاحی برای توصیف رشد غیر طبیعی سلول‌ ها است که در نهایت منجر به تشکیل یک توده می‌شود، این توده یا تومور می‌تواند خوش خیم  یا غیرسرطانی (Noncancerous)، بدخیم یا سرطانی (Cancerous) باشد. مارکر نیز به معنای نشانگر است.

تومور مارکرها موادی در بدن هستند که اطلاعاتی در مورد انواع خاصی از سرطان را ارائه می دهند. این مواد ممکن است مولکول هایی از جنس پروتئین باشند که برخی از سلول های سرطانی در مقادیر زیاد، آنها را تولید می کنند یا گاهی این تومورمارکر ها می توانند به الگوها یا تغییراتی در DNA شما اشاره کنند. همچنین تومور مارکرها به پزشکان کمک می کنند تا انواع خاصی از سرطان را تشخیص دهند و یا حتی در مورد سرطان اطلاعات بیشتری به دست بیاورند. در این مقاله قصد داریم شما را با این مواد شگفت انگیز، بیشتر آشنا کنیم.

تومور مارکر چیست؟

همان طور که اشاره کردیم تومور مارکر ماده ای در بدن فرد است که اطلاعاتی در مورد سرطان ارائه می دهد. به طور معمول، تومور مارکرها  به پروتئین هایی اطلاق می شوند که سلول های سرطانی آن ها را می سازند. سلول های غیر سرطانی نیز، می توانند تومور مارکر را در پاسخ به سرطان بسازند. تومور مارکر همچنین می تواند به جهش های   DNAشما  نیز اطلاق شود.

نام های دیگر تومور مارکر شامل نشانگرهای سرطان (cancer markers) و نشانگرهای زیستی(biomarkers) است.

تومور مارکرها به شما چه می گویند؟

تومور مارکرها به همراه سایر آزمایشات، به پزشکان کمک می کنند تا انواع خاصی از سرطان را تشخیص داده و درمان کنند. تومور مارکرها می توانند:

• وجود انواع خاصی از سرطان را نشان  دهند.
• به پزشک در برنامه ریزی درمان کمک کند.
•  به بررسی اثرگذاری درمان فعلی سرطان کمک کنند و برای پزشک مشخص کنند که آیا درمان فعلی سرطان کارآمد است یا خیر.
• شانس بهبودی فرد بیمار را پیش بینی کنند.
• برای عود برخی سرطان ها نظارت شوند.

تومور مارکرها یا بایومارکرها گاه تنها اطلاعاتی درباره یک نوع خاصی از سرطان به پزشک می دهند این درحالی است که گروه دیگری از آنها، اطلاعاتی درمورد بیش از یک نوع سرطان را به پزشک می دهند.

تومور مارکرها معمولاً در کجا یافت می شوند؟

دو نوع اصلی تومور مارکر وجود دارد:

1. تومور مارکر های گردشی که در خون ، ادرار ، مدفوع ، مغز استخوان ، بزاق یافت می شوند.
2. تومور مارکرهای بافتی که در بافت های بدن یافت می شود.

تومور مارکرهای رایج سرطان چیست؟

تومور مارکرهای مختلفی وجود دارند که انواع مختلفی از سرطان را به ما نشان می دهند. در اینجا برخی از رایج ترین آنها آورده شده است:

• AFP (آلفا فیتوپروتئین): از این تومور مارکر که در نمونه خون شخص وجود دارد، برای تشخیص سرطان کبد، سرطان بیضه و سایر تومورهای سلول زایای را بررسی می کنند و موفقیت درمان را تعیین می کنند.

• بازآرایی ژن : BCL2  با استفاده از نمونه‌  هایی از خون، مغز استخوان یا تومور پزشک  به دنبال تشخیص و برنامه‌ریزی درمان سرطان‌هایی مانند لوسمی و لنفوم می باشد.
• جهش‌های ژنی BRCA1 و BRCA2 : پزشک با استفاده از نمونه‌ هایی مانند خون و یا بزاق در تشخیص و برنامه‌ریزی برای غربالگری و درمان سرطان سینه و سرطان تخمدان به دنبال این جهش ها می باشند.
• CA 19-9  : پزشک با بررسی این تومور مارکر در خون شخص ، میزان موفقیت درمان سرطان پانکراس، کیسه صفرا، مجرای صفراوی و معده را تشخیص داده و ارزیابی می کنند.
• آنتی ژن کارسینومبریونیک (CEA) : در صورت ابتلا شخص به سرطان کولون (روده) ، در خون شخص به دنبال این تومور مارکر می باشند چرا که این تومور مارکر موفقیت درمان و یا اینکه سرطان گسترش یافته یا عود کرده است را تعیین می کند .
• فیبرین / فیبرینوژن : اگر شخص به سرطان مثانه مبتلا باشد ، با بررسی میزان این رشته های پروتئینی در نمونه ی ادرار میزان موفقیت درمان را بررسی می کنند.
• لاکتات دهیدروژناز (LDH)‏ : ‏با بررسی میزان این آنزیم در نمونه ی خون شخص ، میزان موفقیت درمان سرطان خون، لنفوم، ملانوم، نوروبلاستوما و تومورهای سلول زایا را تعیین کنند.
• آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)‏ : با بررسی این فاکتور در خون شخص، به تشخیص سرطان پروستات، تعیین موفقیت درمان و یا بررسی میزان پاسخ به درمان پی می برند.
• تیروگلوبولین: اگر شخص مبتلا به سرطان تیروئید باشد، با بررسی این فاکتور در خون آن برای تعیین میزان موفقیت درمان استفاده می‌کنند و یا بررسی می‌کنند که آیا سرطان مجدد بازگشته است یا خیر.

نوع هموزیگوت UGT1A1*28 : اگر شخص سرطان روده بزرگ داشته باشد، برای پیش‌بینی اینکه چقدر از یک داروی شیمی‌درمانی به نام ایرینوتگان بیمار خواهید شد، استفاده می‌کنند.

تست تومور مارکرها چگونه کار می‌کند؟

اینکه روش انجام آزمایش چگونه باشد، به نوع سرطان بستگی دارد. معمولا برای شناسایی تومور مارکرها به یکی از موارد زیر نیاز است:

• آزمایش خون
• آزمایش بزاق
• آنالیز ادرار‏
• آنالیز مدفوع (stool)
•  بیوپسی

پزشکان ممکن است این آزمایش‌ها را برای تشخیص سرطان از شخص مشکوک درخواست کنند تا با تحلیل نتایج این آزمایشات، به برنامه‌ریزی درمان کمک بپردازند و یا ببینند که آیا درمان فعلی جواب می‌دهد یا خیر. ممکن است به بیش از یکی از آزمایش های فوق جهت بررسی تومور مارکرها نیاز داشته باشید.

نتایج و پیگیری

وقتی تومور مارکرها بالا هستند، این به چه معناست؟

نتایج بالای تومور مارکرها می‌تواند نشان‌دهنده وجود سرطان باشد. همچنین ممکن است نشان دهد که سرطان پیشرفت کرده یا گسترش پیدا کرده‌است (‏متاستاز داده شده‌است)‏. اما این تست به تنهایی برای تشخیص سرطان کافی نیست. اگر نتایج تست بالا باشد ، پزشک ممکن است تست‌های دیگری را نیز انجام دهد.

زمانی که تومور مارکرها پایین می‌روند، این به چه معناست؟

اگر تومور مارکرها پایین بروند، این می‌تواند به این معنی باشد که درمان موثر است. تومور مارکرها می‌توانند در طول زمان، حتی در طول دوره درمان بالا و پایین بروند. به همین دلیل است که پزشکان از تست تومور مارکرها در ترکیب با سایر تست‌های تشخیصی استفاده می‌کنند.

چه شرایط غیر سرطانی باعث افزایش تومور مارکرها می‌شود؟

بسیاری از شرایط غیر سرطانی می‌توانند باعث نتایج بالای تومور مارکرها شوند. برخی از برجسته‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• کم‌خونی
• بیماری های مرتبط با تیرویید
• بیماری های مرتبط با کلیه
• سنگ کلیه
• هپاتیت
• سارکوئیدوز (Sarcoidosis)

کلام آخر

تومور مارکرها در ترکیب با دیگر ابزارهای تشخیصی به پزشکان در تشخیص، درمان و نظارت بر انواع خاصی از سرطان کمک می‌کنند. تومور مارکر های مختلف زیادی برای انواع مختلف سرطان وجود دارند، بسته به نوع شرایط بیمار این تست ها می توانند متفاوت باشند.

منبع

https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/24813-tumor-markers

سوالات متداول تومور مارکر