تیروئید چیست؟ هر آنچه که باید بدانید!

فدراسیون جهانی تیروئید به منظور افزایش سطح آگاهی مردم از بیماری‌های تیروئید، عوارض، راه‌های پیشگیری و درمان آن، هر ساله درتاریخ 4 لغایت 10 خرداد ماه ( ۲۵ الی ۳۱ ماه مه میلادی) آن را به عنوان «هفته جهانی اطلاع‌رسانی تیروئید» معرفی کرده است.(1)

 60 درصد بیماران تیروئیدی از وجود این بیماری بی اطلاع هستند. نظر به اهمیت غده تیروئید در سلامت انسان و شیوع قابل توجه این بیماری در جامعه، اعضاء فدراسیون جهانی تیروئید در کنگره انجمن تیروئید اروپا که در سپتامبر ۲۰۰۷ میلادی در آلمان برگزار شد تصمیم به انتخاب یک روز تحت عنوان روز جهانی تیروئید گرفتند.

غده تیرویید در افزایش سوخت و ساز بدن، تکامل سیستم مغزی عصبی و همچنین رشد و نمو نقش اساسی دارد. اثرات هورمون تیرویید (تیروکسین) در رشد و تکامل مغز بسیار مهم و ضروری است.

غده تیروئید که در ناحیه جلو گردن واقع شده یکی از مهم ترین غدد درون ریز بدن بوده که با تولید هورمون های تیروئید سوخت و ساز بدن را کنترل می کند. بیماریهای متعددی که در این غده بروز می کنند باعث اختلال در عملکرد آن گردیده و منجر به بروز علائم و نشانه های بالینی متعدد می گردند. بنابراین آگاهی آحاد جامعه از بیماریهای غده تیروئید که بطور مستقیم بر سلامت فرد تاثیر دارند، ضروری می باشد.

ید یکی از ریز مغذی‌های مهم برای تولید هورمون توسط تیرویید است و از طرف دیگر، غده تیرویید یکی از مهم‌ترین غده‌های درون‌ریز بدن می‌باشد که کمبود هورمون‌های آن می‌تواند باعث بوجود آمدن مشکلات زیادی شود. در نتیجه کمبود ید در رژیم غذایی روزانه می‌تواند باعث بروز بیماری‌های مهمی از جمله گواتر (بزرگ‌شدن غده تیرویید)، کم‌کاری تیرویید، کوتاهی قد و عقب‌ماندگی ذهنی شود.

مطالعات عملی انجام شده در ارتباط با وضعیت تغذیه ید در زنان باردار ایرانی نشان می‌دهد که زنان باردار و شیرده در زمان بارداری و شیر دهی علاوه بر مصرف متعارف نمک طعام ید دار تصفیه شده (حداکثر کمتر از 5 گرم در روز) نیازمند حداقل 150 میکروگرم مکمل ید نیز هستند.

غربالگری بیماری تیروئید

در سال 2000، انجمن تیروئید آمریکا توصیه‌هایی را در مورد غربالگری بزرگسالان بدون علامت از نظر بیماری تیروئید منتشر کرد. بعلت کمبود اطلاعات اثر بخش در جامعه، به ویژه برای مردان و زنان جوان‌، اندازه‌گیری سطح هورمون محرک تیروئید  TSH را در برای همه در سن 35 سالگی و هر 5 سال توصیه می‌کنند.

از طرف پزشکان توصیه می شود که غربالگری بیمارانی که در معرض خطر بالای بیماری تیروئید هستند انجام شود. بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی یا هیپرلیپید می باید حداقل یک بار غربالگری شود غربالگری سالانه برای بیماران مبتلا به دیابت یا سندرم داون و کسانی که داروهای لیتیوم مصرف می کنند به نظارت دوره ای ستجش سطح تست های تیروئیدی توصیه می شود.

پرکاری تیروئید

تقریبا90 درصد دلیل بیماری پرکاری تیروئید ناشی از بیماری های گریوز، ندول ها تیروتوکسیک و تیروئیدیت می باشد و بیشترین گروه جنسی متاثر از جامعه مردان تحت تأثیر پرکاری تیروئید قرار می گیرند.

پرکاری تیروئید باعث ایجاد و یا تشدید چندین مشکل سلامتی در افراد می شود، افراد با عوارض قلبی عروقی مهم ترین این افراد هستند، فیبریلاسیون دهلیزی شایع ترین عارضه است که در 8 تا 22 درصد افراد رخ می دهد. این بیماران در معرض افزایش خطر سکته مغزی هستند. افراد دارای ترومبوآمبولی دهلیزی، نارسایی قلبی و همچنین متابولیسم کلسیم و استخوان تحت تأثیر تیروتوکسیکوز قرار می گیرد که منجر به افزایش پوکی استخوان می شود.

ارزیابی آزمایشگاهی تیروئید

تایید تیروتوکسیکوز بالینی با اندازه گیری تیروتروپین  TSH توسط یک روش بسیار حساس انجام می شود و بیشتر با اندازه گیری یا تخمین تیروکسین آزاد FT4  اثبات می شود. گاهی اوقات تری یدوتیرونین آزاد یا  FT3 نیز در کنار این دو هورمون چک می شود.

پرکاری تیروئید

علائم پرکاری تیروئید شامل موارد زیر است:

• – لرزش دست
• – نوسانات خلقی
• – عصبی یا اضطراب
• – کاهش وزن
• – خشکی پوست
• – مشکل خواب
• – خستگی یا ضعف عضلانی
• – تند شدن ضربان قلب
• – تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم
• – افزایش فرکانس حرکات روده

کم کاری تیروئید

کمبود هورمون تیروئید می تواند ناشی از چندین بیماری باشد که همه آنها می توانند علائم بالینی یکسانی ایجاد کنند. شایع ترین علل کم کاری تیروئید، بیماری های خود ایمنی تیروئید از جمله هاشیموتو و درمان قبلی برای بیماری گریوز تیروئیدیت دیگر، مادرزادی کم کاری تیروئید و کم کاری تیروئید مرکزی علل غیر شایع هستند.

تقریباً 1٪ تا 2٪ از جمعیت عمومی کم کاری تیروئید خود به خود دارند: 1.9٪ از جمعیت بیماران زنان هستند. با افزایش سن ظهور این بیماری شایع تر است.

کم کاری تیروئید شدید در صورت عدم درمان ممکن است منجر به کما و مرگ شود. کم کاری تیروئید می تواند باعث اختلال شنوایی، سندرم تونل کارپال و هیپرکلسترولمی و همچنین افزایش خطر بیماری آترواسکلروتیک قلبی شود. عواقب کم کاری تیروئید از نوع هاشیموتو ممکن است با لنفوم اولیه تیروئید همراه باشد.

ارزیابی آزمایشگاهی

کم کاری تیروئید با یافتن TSH بالا و FT4   پایین تشخیص داده می شود.

علائم کم‌کاری تیروئید:

– خستگی

– ضعف

– یبوست

– افسردگی

– تحریک‌پذیری

– کم شدن حافظه

– کاهش میل جنسی

– ریزش مو

– افزایش وزن یا افزایش مشکل در کاهش وزن

– موهای ضخیم و خشک

– پوست‌های خشک و زبر و خشن

– عدم تحمل سرما (در این حالت نمی‌توانید مانند اطرافیان، سرما را تحمل کنید)

– گرفتگی عضلات و درد مکرر عضلات

– عادت ماهانه غیرطبیعی

سخن آخر

شرکت رادمان تشخیص پارس با تکیه بر متخصصان بخش تحقیقات و توسعه خود اقدام به تولید کیت های تشخیص سنجش سطح هورمون های T3-T4 و TSH بر اساس تکنیک الایزا، با دقت، تکرار پذیری و حساسیت بالا نموده است. امید است که توانسته باشیم قدمی در راه درمان این گروه از بیماران تیروئیدی و خدمتی به جامعه پزشکان نموده باشیم.