HIV (ویروس اچ‌آی‌وی) یکی از بزرگترین تهدیدهای بهداشتی و اپیدمی‌های جهانی است که بیش از ۳۵ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است. این ویروس منجر به ایجاد بیماری ایدز (بیماری کاهش سیستم ایمنی بدن) می‌شود که به‌صورت فزاینده‌ای از طریق انتقال خون، روابط جنسی ناامن و مادر به جنین قابل انتقال است. تشخیص سریع و دقیق HIV بسیار مهم است تا امکان درمان به‌موقع و کنترل شیوع بیماری را فراهم کند. در این مقاله، به بررسی روش‌های تشخیص HIV و پیشرفت‌ها و چالش‌های مربوطه می‌پردازیم.
ویروس HIV چیست؟
ویروس HIV عامل ابتلا به بیماری ایدز می باشد. ویروس HIV وویروسی است که سلول های خاصی از سیستم ایمنی شما را از بین می برد. سلول های خاصی از سیستم ایمنی در بدن را هدف قرار داده و از بین می برند، همین امر منجر به ابتلا به بیماری ایدز می شود، انواع سلول های سیستم ایمنی، از بدن شما در برابر انواع بیماری های میکروبی مثل باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها محافظت میکند، در صورت از دست دادن تعداد زیادی از سلول های سیستم ایمنی، بدن برای مبارزه با عفونت ها و سایر بیماری ها دچار مشکل خواهد شد. این نوع از عفونت ها، عفونت های فرصت طلب نامیده می‌شوند که زندگی شما را تهدید می‌کنند. ایدز خطر ابتلا به سرطان های خاص را نیز افزایش می‌دهد.
انتقال ویروس HIV
ویروس HIV عمدتا از طریق تماس با خون و سایر مایعات بدن، به عنوان مثال در حین رابطه جنسی محافظت نشده، از طریق خون و فرآورده‌های خونی آلوده (مثلاً از طریق به‌کارگیری وسایل مشترک تزریق مانند سوزن یا سرنگ) ، انتقال خون آلوده در هنگام بارداری، زایمان و شیردهی به نوزاد، منتقل می شود. برخی از مایعات بدن مانند اشک و بزاق قادر به انتقال ویروس HIV نیستند.
آزمایش HIV چیست؟
آزمایش HIV از طریق نمونه خون برای بررسی آلودگی یا عدم آلودگی به ویروس HIV (ویروس نقص ایمنی) در آزمایشگاه انجام می پذیرد. اگر فکر می کنید در معرض HIV قرار گرفته اید، فوراً با پزشک خود در مورد درمان اضطراری به نام PEP (پیشگیری پس از مواجهه) صحبت کنید. در صورتی که این درمان ویروس در عرض سه روز پس از مواجهه احتمالی شروع شود، ممکن است از ابتلا به عفونت HIV جلوگیری کند. هرچه زودتر شروع کنید بهتر است. آزمایشات HIV بایستی در طول و بعد از گرفتن درمان ها انجام شود.
تکنیک های مهم تشخیصی ویروس HIV
برای تشخیص ویروس HIV سه تکنیک دقیق و مهم وجود دارد منتها هیچ تستی نمیتواند بلافاصله پس از آلوده شدن به این ویروس آن را شناسایی کند، این ممکن به این جهت است که هفته ها تا بروز و افزایش علائم HIV در بدن شما، به اندازه ای که در آزمایش نشان داده شود طول می کشد. زمان بین آلودگی و زمانی که تست می‌تواند ویروس HIV را پیدا کند به پاسخ بدن شما به HIV و نوع آزمایش بستگی دارد.
تست تشخیص آنتی بادی های علیه ویروس HIV از طریق نمونه خون وریدی برای پیدا کردن آنتی بادی های تشکیل شده برای مقابله با ویروس HIV در خون شما انجام می پذیرد.
سیستم ایمنی شما در هنگام ابتلا به ویروس HIV ، برای مقابله با آن، آنتی بادی های HIVکه پروتئین های مبارزه کننده ایی هستند را تولید میکند. بدن برخی افراد با سرعت بیشتری نسبت به دیگران آنتی بادی تولید می کند. آزمایش تشخیص آنتی بادی های علیه ویروس HIV ممکن است 23 روز پس از ابتلا نتیجه بخش باشد، ولی به صورت کلی90 روز طول می کشد تا بدن شما آنتی بادی کافی برای نمایان شدن در این آزمایش را تولید کند.
آزمایش آنتی بادی را می توان به روش های مختلفی انجام داد
تست های آزمایشگاهی
برای این آزمایش از سیاهرگ نمونه خون گرفته می شود. به طور کلی، تست های آزمایشگاهی می توانند نسبت به سایر تست های آنتی بادی HIV ، آنتی بادی ها را زودتر شناسایی کنند. نتایج آزمایش معمولاً چند روز پس از گرفتن نمونه خون آماده می شود. این تست های آزمایشگاهی می‌توانند عفونت HIV را در 18 تا 45 روز پس از آلوده شدن شما پیدا کنند.
تست های رپید ( سریع)
برای تست های تشخیص سریع از نمونه خون انگشت، بزاق یا ادرار می توان استفاده کرد، که پس از سپری شدن 15 الی 30 دقیقه نتیجه تست ارائه می شود، این آزمایش می تواند عفونت HIV را بین 18 تا 90 روز پس از آلوده شدن شما پیدا کند. با این وجود بهتر است برای این تست به آزمایشگاه مراجعه شود.
تست های تشخیص آنتی بادی و یا آنتی ژن ویروس HIV در بدن
تست های تشخیص آنتی بادی و یا آنتی ژن ویروس HIV در بدن از رایج ترین تکنیک های تشخیص ویروس HIV به شمار می رود. این تست ها به دنبال آنتی بادی ها و آنتی ژن های HIV در خون شما می باشند. آنتی ژن قسمتی از ویروس HIV است که سیستم ایمنی شما را برای مبارزه با عفونت تحریک می کند. پس از مواجهه با ویروس HIV، آنتی‌ژن‌ها زودتر از آنتی‌بادی در خون شما ظاهر می‌شوند.
تست NAT ( تست اسید نوکلیئک )
تست NAT ( تست اسید نوکلیئک ) در آزمایشگاه و از طریق نمونه‌ی گرفته شده از خون وریدی انجام می شود. این آزمایش ها را می توان «Viral Load» یا لوود ویروس نیز نامید. معمولاً 10 الی 33 روز پس از ابتلا قادر به شناسایی عفونت HIV هستند. به دلیل بالا بودن هزینه آزمایش، این آزمایشات بیشتر برای نظارت بر روند درمان ویروس HIV استفاده می شوند و در غربالگری معمول کاربرد ندارند.
از پزشک خود هرچه سریع تر تست اسید نوکلئیک را درخواست کنید اگر در معرض ویروس HIV قرار گرفتید و علائمی مانند :
- علائمی شبیه آنفولانزا ، از جمله تب ، لرز ، درد و …
- خستگی مفرط
- غدد لنفاوی متورم (در گردن ،کشاله ران یا زیر بغل)
- کهیر
- زخم در دهان را دارید
نام های دیگر تست HIV : تست آنتی بادی/آنتی ژن HIV ، ارزیابی آنتی بادی و آنتی ژن HIV-1 و HIV-2 ،آزمایش HIV ، تست آنتی بادی ویروس نقص ایمنی انسانی ، نوع ۱، آزمایش آنتی ژن HIVP-24
سوالات متداول
آزمایش غربالگری HIV برای تشخیص اینکه آیا شما به HIV آلوده شده اید یا خیر، استفاده می شود. ممکن است به عنوان یک آزمایش روتین یا پس از قرار گرفتن در معرض احتمالی برای بررسی اینکه آیا شما به HIV آلوده شده اید یا خیر، انجام شود.
اگر HIV زود تشخیص داده شود، می‌توانید برای محافظت از سلامت خود از داروهایی استفاده کنید تا به ایدز مبتلا نشوید. داروها می توانند به شما کمک کنند از انتقال HIV به دیگران جلوگیری کنید.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می کند که همه افراد بین 13 تا 64 سال حداقل یک بار در سال به عنوان بخشی از مراقبت های بهداشتی روتین ، آزمایش HIV انجام دهند.
اگر خطر ابتلا به عفونت زیاد باشد، ممکن است لازم باشد بیش از یک‌بار تست شوید. اگر آخرین آزمایش HIV شما بیش از یک سال پیش بوده است، در صورت داشتن موارد زیر باید در اسرع وقت آزمایش دهید:
رابطه جنسی واژینال یا مقعدی با فردی داشته اید که HIV آن مثبت است و یا وضعیت HIV او را نمی دانید.
مواد مخدر تزریقی و سوزن مشترک، سرنگ‌ها یا سایر اقلام دارویی مشترک با افراد دیگر
- ارتباط جنسی با افراد پر خطر
- داشتن یک بیماری مقاربتی (STD) مانند سیفلیس
- داشتن رابطه جنسی با کسی که در بالا به علائم آن اشاره شده است
اگر به طور منظم هر یک از کارهای فهرست بالا را انجام می دهید، باید حداقل هر سال یک‌بار برای HIV تست شوید.توصیه می شود برخی از روابط جنسی همانند روابط مرد با مرد ، بسته به ریسک رابطه ، از تکنیک های آزمایش تشخیص ویروس HIV بیشتر استفاده کنند.
از پزشک خود بپرسید که چه زمانی باید تست شوید.
اگر باردار هستید، ممکن است پزشک آزمایش HIV را برای شما تجویز کند. به این دلیل است که ویروس HIV می‌تواند در طول بارداری و تولد و از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. داروهایی وجود دارد که می توانید در دوران بارداری و زایمان مصرف شود تا خطر انتقال HIV به کودک شما را تا حد زیادی کاهش دهد.
آزمایش HIV را می توانید در آزمایشگاه های تشخیص طبی،آزمایشگاه ویروس شناسی، درمانگاه ها ، بیمارستان ها و مراکز بهداشت و درمان انجام دهید، در هنگام آزمایش کارشناس یا مشاور نوع نمونه ایی که گرفته خواهد شد، نمونه برداری و چگونگی انجام آزمایش را توضیح خواهد داد.
پرسنل مجرب ، با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود. وقتی سوزن داخل یا خارج می شود ممکن است کمی احساس سوزش کنید. نمونه گیری معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.
پرسنل مجرب از ابزار مخصوص (لانست) برای سوراخ کردن انگشت شما و جمع آوری نمونه خون استفاده می کند.
برای آزمایش HIV نیازی به آمادگی خاصی ندارید. اگر در یک کلینیک بهداشتی آزمایش می دهید، ممکن است یک مشاور در مورد خطر ابتلا به HIV با شما صحبت کند. بنابراین، هرسوالی را که در این زمینه دارید ، می توانید از مشاور خود بپرسید.
انجام هر گونه آزمایش غربالگری HIV خطر بسیار کمی دارد. اگر خون از ورید گرفته شده باشد، ممکن است درد خفیفی یا کبودی در نقطه ای که سوزن گذاشته شده است داشته باشید، اما بیشتر علائم به سرعت از بین می روند.
نتیجه آزمایش منفی به این معنی است که هیچ نشانه ای از عفونت HIV در نمونه شما یافت نشده است. اما این همیشه به این معنی نیست که شما HIV ندارید. دکتر شما در صورت نیاز پس از بررسی نتیجه آزمایش در صورت نیاز به آزمایش مجدد به شما اطلاع می دهد.
بیشتر از 90 روز : می توانید مطمئن باشید که HIV ندارید
کمتر از 90 روز : احتمالاً بعداً برای بررسی مجدد HIV به آزمایش دیگری نیاز خواهید داشت
نتیجه آزمایش مثبت به این معنی است که علائم عفونت HIV در نمونه شما پیدا شده است. برای تایید تشخیص HIV به آزمایش دیگری نیاز دارید مگر اینکه آزمایش اسیدنوکلئیک داده باشید.
اگر آزمایش خود را در مطب پزشک انجام داده اید، پزشک آزمایشات لازم را برای شما می نویسد.
اگر آزمایش مجدد شما نیز مثبت باشد، به این معنی است که شما HIV دارید. شروع داروهایی به نام درمان ضد ویروسی (ART) مهم است، حتی اگر هنوز سالم باشید. داروی ضد ویروسی نمی تواند HIV را درمان کند، اما ممکن است میزان ویروس را در خون شما به حدی کاهش دهد که آزمایش نتواند آن را پیدا کند. اگر با فرد مبتلا به HIV زندگی می کنید، مهم است که به طور مرتب به پزشک خود مراجعه کنید و آزمایشاتی را انجام دهید تا نحوه درمان شما را بررسی کند.
انجام آزمایش HIV می تواند بصورت ناشناس انجام گیرد. این بدان معناست که هنگام انجام آزمایش HIV لازم نیست نام خود را ذکر کنید. در عوض، یک شماره دریافت خواهید کرد. برای دریافت نتایج تست، به جای نام خود، شماره را می‌دهید.
