• •  ۲۱ امرداد ۱۳۹۹

ویروس اچ پی وی

 یک ویروس DNA دار دو رشته‌ای است که تقریباً ۸۰۰۰ جفت باز دارد و متعلق به خانواده Papillomaviridae است. بیش از ۱۵۰ ژنوتایپ از این ویروس وجود دارد که ۴۰ مورد از آن‌ها اپیتلیوم سنگفرشی دستگاه تولید مثل را آلوده می‌کنند. از این تعداد، ۱۵ ژنوتایپ باعث ایجاد سرطان دهانه رحم می‌شوند. ما در این مقاله قصد داریم شما را با ویروس HPV و علایم آن آشنا کنیم.

ویروس اج پی وی به چند گروه تقسیم می‌شود؟

ویروس HPV در کل به ۵ گروه Alpha, Beta, Gamma, Mu و Nu تقسیم می‌شود. ژنوتایپ‌هایی که باعث ایجاد عفونت در دستگاه تناسلی تحتانی می‌شوند در گروه آلفا قرار دارند.

ویروس پاپیلوما یا HPV به پنج گونه تقسیم شده است که عبارت است از:

• • آلفا 5 ( HPV انواع 26 ، 51 ، 69 ، 82)

• • آلفا 6 ( HPV انواع 53 ، 30 ، 56)

• • آلفا 7 (HPV انواع 18 ، 39 ، 45 ، 59 ، 68 ، 70)

• • آلفا 9 (HPV انواع 16 ، 31 ، 33 ، 35 ، 52 ، 58 ، 67)

• • آلفا 10 (انواع HPV 6 ، 11 ، 13 ، 44 ، 74)

اکثر ژنوتایپ‌های رایج در گروه‌های آلفا 7 و آلفا 9 مشاهده می‌شوند. در حالی که بین شیوع انواع ویروس اچ پی وی HPV در سراسر جهان تنوع وجود دارد، ژنوتایپ‌های 16 و 18 در ایجاد ضایعات دهانه رحم شایع‌ترین ژنوتایپ‌ها هستند و باعث ۶۰-۸۰% از سرطان‌های دهانه رحم می‌شوند.

یک نوع تقسیم‌بندی دیگر نیز برای ویروس HPV وجود دارد که بر اساس سطح بیماری‌زایی این ویروس است و ویروس‌های بیماری‌زا را در دو گروه کم‌خطر و پرخطر قرار می‌دهد. گروه کم‌‌خطر عامل اصلی ایجاد زگیل‌های تناسلی و گروه پرخطر عامل اصلی ایجاد سرطان دهانه رحم است.

وجود ساب تایپ‌های پرخطر از عوامل ضروری برای ایجاد سرطان سرویکس است اما کافی نیست.

شکل ۱- تقسیم‌بندی ژنوتایپ‌های مختلف HPV در ۵ گروه Alpha, Beta, Gamma, Mu, Nu

شیوع  ژنوتایپ‌های 6، 11، 16 و 18 در زنان نسبت به مردان بیشتر مشاهده شده است که علت احتمالی آن ممکن است مربوط به تفاوت محل‌های عفونت در مردان در مقایسه با زنان باشد (recurrent respiratory papillomatosis). در مجموع، بیماری‌زایی HPV نه تنها تحت تأثیر ژنوتیپ HPV بلکه وابسته به میکرو محیط اپیتلیال موجود در محل عفونت نیز می‌باشد که در انواع پرخطر، شرایط محیط عفونت می‌تواند تعیین کننده سرطان‌زا شدن عفونت نیز باشد. چنانچه مشاهده شده است برخی نواحی مستعدتر از دیگر نواحی برای ابتلا به سرطان هستند.

در انواع کم خطر ویروس HPV نیز ایجاد سرطان مستلزم استعداد ژنتیکی میزبان یا سیستم ایمنی سرکوب شده و ضعیف است که بدین ترتیب امکان افزایش بیان ژن ویروسی فراهم شده و در نتیجه پتانسیل بدخیمی ایجاد می‌گردد (Epidermodysplasia Verruciformis).

در حین مقاربت جنسی، میکرو ساییدگی در اپیتلیوم سنگفرشی اجازه می‌دهد تا ویروس اچ پی وی HPV بر روی غشای زیرین قرار گرفته و به آن متصل شده و از طریق فرآیند پیچیده آندوسیتوز، که بین دو تا چهار ساعت طول می‌کشد، وارد سلول می‌شود. بلافاصله پس از برداشتن ویروس توسط سلول‌های پایه، پاکت پروتئین ویروس تجزیه شده و DNA ویروسی به هسته منتقل می‌شود اما به صورت اپیزومال در هسته باقی می‌ماند. در این حالت تعداد کپی‌های ویروسی کم بوده و هیچ ناهنجاری سیتولوژیکی مشاهده نمی‌شود. مونتاژ ویروسی در اپیتلیوم سنگفرشی رخ می‌دهد و منجر به رهایی ویروس از سلول‌های تمایزیافته سنگفرشی می‌شود. این روند سه هفته طول می‌کشد که مربوط به بلوغ یک سلول پایه به سلول‌های سطحی بالغ است. ژن‌های اولیه HPV ژن‌های E6 و E7 است که برای ترانسفورماسیون ویروس و ایجاد بدخیمی ضروری است.

بیماری‌های مرتبط با پاپیلوما ویروس HPV با یک عفونت حاد آغاز می‌شوند که منجر به تکثیر ویروس شده و به دنبال آن یک بیماری تحت بالینی یا یک عفونت بالینی مشهود ایجاد می‌شود.

عفونت‌های تحت بالینی معمولاً بدون علائم برطرف می‌شوند و ویروس در سطوح غیر قابل کشف از بین می‌رود اما ایجاد عفونت بالینی مشهود ممکن است باعث بروز بیماری خفیف تا وخیم شود که حالت‌های وخیم نتیجه عفونت مزمن با اچ پی وی HPV است. امکان پیشرفت طبیعی و منظم نئوپلازی اپیتلیال گردن رحم از CIN I به CIN II و سپس به CIN III و سپس توسعه سرطان تهاجمی دهانه رحم وجود دارد. لذا تشخیص درست و به موقع ویروس و درمان آن از  اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در نمونه‌های کم خطر نظیر ساب تایپ‌های 6 و 11 ژنوم ویروس در سلول به صورت اپیزومال باقی می‌ماند، این حالت در نمونه‌های بالینی CIN1 ،CIN2 و گاها در CIN3 که دارای عفونت با  ساب تایپ‌های پرخطر هستند نیز مشاهد می‌شود. با این وجود در سلول‌های سرطانی، اغلب مشاهده شده است که DNA ویروس HPV در DNA سلول میزبان اینتگره شده است.

دخول DNA ویروس در ژنوم میزبان عامل ترانسفورماسیون سلول و سرطانی شدن سلول است. چنانچه در مطالعات مختلف نشان داده شده است که اینتگره شدن و حذف توالی‌های ذکر شده در HPV16 در 86% نمونه‌ها مشاهده شده است و از آن جایی که طی اینتگراسیون برخی از توالی‌های ویروس حذف می‌شود بهتر است از تکنیک‌هایی استفاده شود که توالی‌هایی را مد نظر قرار دهند که طی اینتگراسیون حذف نشوند و نتایج منفی کاذب به دست نیاید.

علاوه بر کنترل ژنوتایپ‌های پر خطر، کنترل عفونت ایجاد شده با ژنوتایپ‌های کم‌خطر نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است. با وجود اینکه اکثر عفونت‌های ایجاد شده توسط ژنوتایپ‌های کم‌خطر خود به خود درمان می‌شوند اما گاها می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌هایی نظیر سرطان سر و گردن، RRP ، EV، ژنیتال وارت و … شود. قابل ذکر است که علی رغم کم‌خطر بودن  ژنوتایپ‌های 6 و 11 برخی دیگر از ژنوتایپ‌های کم‌خطر از جمله 42، 44 و 70 نیز می‌توانند گاهی اوقات باعث ایجاد سرطان‌های دهانه رحم و مقعد شوند، اما این اتفاق بسیار نادر است. لازم است در برخورد با HPV6/11 مثل ژنوتایپ‌های پرخطر برحورد کرد و به صورت طولانی مدت پایش بیماری را ادامه داد تا از پیشرفت عفونت و احتمال سرطانی شدن ضایعه جلوگیری کرد.

بر اساس یک مرور سیستماتیک بر روی ۱۴ مطالعه در ایران، شیوع ویروس HPV در بین زنان سالم در استان‌های مختلف ایران ۹.۴ درصد اعلام شده است که در این میان، شیوع HPV16، حدود ۲.۳ درصد و شیوع   HPV18 نیز ۱.۷ بوده است.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سرطان دهانه رحم را هفدهمین سرطان شایع در بین زنان ایرانی دانست و با استناد به آمارهای تخمینی، مرگ‌های ناشی از سرطان دهانه رحم در کشور را سالانه  ۳۷۰ مورد اعلام کرد. لذا لازم است جهت کنترل این عفونت و جلوگیری از سرطانی شدن، تست های HPV مربوطه انجام شده و با تشخیص زود هنگام عارضه از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.

نتیجه گیری

با توجه به مطالب فوق، تشخیص و پایش عفونت HPV و ویروس پاپیلوما از اهمیت به سزایی برخوردار است و تشخیص زود هنگام این بیماری می‌تواند باعث تسهیل و تسریع پروسه درمان شده و از انتقال احتمالی آن به شریک جنسی نیز جلوگیری کند.

منابع:

Revzina NV, Diclemente RJIjoS, AIDS. Prevalence and incidence of human papillomavirus infection in women in the USA: a systematic review. 2005;16(8):528-37

Egawa N, Egawa K, Griffin H, Doorbar JJV. Human papillomaviruses; epithelial tropisms, and the development of neoplasia. 2015;7(7):3863-90

Schiller JT, Day PM, Kines RCJGo. Current understanding of the mechanism of HPV infection. 2010;118(1):S12-S7

Carter JR, Ding Z, Rose BRJA, Obstetrics NZJo, Gynaecology. HPV infection and cervical disease: a review. 2011;51(2):103-8

Cornall AM, Roberts JM, Garland SM, Hillman RJ, Grulich AE, Tabrizi SNJIjoc. Anal and perianal squamous carcinomas and high‐grade intraepithelial lesions exclusively associated with “low‐risk” HPV genotypes 6 and 11. 2013;133(9):2253-8

Doorbar J, Egawa N, Griffin H, Kranjec C, Murakami IJRimv. Human papillomavirus molecular biology and disease association. 2015;25:2-23

Bonagura VR, Hatam LJ, Rosenthal DW, De Voti JA, Lam F, Steinberg BM, et al. Recurrent respiratory papillomatosis: a complex defect in immune responsiveness to human papillomavirus‐6 and‐11. 2010;118(6‐7):455-